Ik heb nooit anders geweten dan dat hij er was. Hij woonde bij mijn grootouders, zelfs nog voordat mijn moeder geboren was. "Onzen" John was een kostgast. Ene van de kolonie, zoals dat gezegd werd, een psychiatrische patiënt. Maar eigenlijk was hij gewoon iemand van de familie. Wat voor sommigen vreemd lijkt - de opvang van psychiatrische patiënten in een gezin - was voor ons de normaalste zaak. En dat was zo bij veel Geelse gezinnen.

Vandaag zijn er heel wat minder gastgezinnen en patiënten die hun tijd in Geel samen doorbrengen. In 2007 werden er nog 456 patiënten opgevangen in gezinnen, de laatste 9 jaar is dat aantal gehalveerd. Dat de gemiddelde leeftijd van de pleeggezinnen 65 jaar is, toont aan dat die trend zal doorgezet worden.

Op zich is dat een spijtige zaak omdat de gezinsverpleging - die toch voor een groot deel de eigenheid van Geel vormt - geen lang leven meer beschoren is. Het is misschien gewoon niet meer van deze tijd. Waar mensen vroeger letterlijk en figuurlijk hun eigen boontjes dopten en wat extra handen kon gebruiken in het huishouden of op het veld, is het leven van jonge gezinnen een pak hectischer geworden. Iemand (met) extra (zorgbehoeften) in huis nemen is in de meeste gevallen niet meer aan de orde.

Naar de kolonie

Reden temeer om eens terug te blikken naar mijn tijd in Larum, waar ik met mijn zus, ouders én mijn grootmoeder in hetzelfde huis woonde. Een soort van kangoeroewoning avant-la-lettre, zeg maar. En den John, die was er altijd. Nergens liever dan thuis, op de plaats waar hij in 1945 op 24-jarige leeftijd terechtkwam. De reden waarom hij naar Geel gestuurd werd, is mij onbekend. Ik ving ooit een verhaal op dat zijn moeder in een waterput gevallen was en dat zijn vader daarop zelfmoord zou gepleegd hebben. Dit zou een zodanige impact op hem gehad hebben, dat hij naar "de kolonie" moest gaan. Of het klopt, daar heb ik het raden naar. Zijn dossier bevindt zich in het archief van het OPZ, maar omwille van medisch geheim mag deze informatie niet vrijgegeven worden.

Doorheen de jaren werd hij gewoon iemand van het gezin. In ruil voor werkjes kreeg hij kost en inwoon. 's ochtends de rolluiken open doen en 's avonds weer dicht, de vloer dweilen, de aardappelen schillen, de afwas doen en buiten de "ruskes" plukken. En soms eens vloeken op die kleine bengels omdat ze alles weer overhoop hadden gezet. Maar als ik huiswerk had van Frans, dan kon hij dat altijd als de beste maken.

Zo soms kwam er toch iets uit zijn verleden bovendrijven. Om de zoveel jaar vertrok hij 's nachts met de fiets naar Kasterlee, zijn geboortedorp waar hij woonde voordat hij naar Geel kwam. Dan merkten we 's ochtends aan de rolluiken dat er iets niet klopte en gingen we hem zoeken. Hij zat dan ergens op een bank voor zich uit te kijken. Maar was altijd blij om ons terug te zien. "Terug naar huis", klonk het opgelucht.

Nergens liever dan thuis

En thuis is waar hij het liefst was. Hij ging ook niet "werken" zoals de meeste andere patiënten, die overdag naar de kolonie gingen voor werkjes. Elk jaar werd gevraagd of hij mee voor een week naar zee ging, maar ook dat zag hij dan niet zitten. De jaarlijkse daguitstap naar Scherpenheuvel, dat deed hij wel. Bij zijn thuiskomst had hij traditiegetouw een zak schijtmoppen en suikerstokken bij voor iedereen.

Toen mijn grootmoeder stierf in 1992, was hij er het hart van in. Een jaar later verhuisden we en hij moest mee. Weg van de plek waar hij bijna 50 jaar gewoond had. Het viel hem zwaar om uit zijn vertrouwde omgeving te moeten vertrekken. Twee jaar later is hij gestorven op 75-jarige leeftijd. Van heimwee of verdriet, van ouderdom of gewoon van die vele sigaretten die hij zelf rolde. Of misschien had hij genoeg van wat er al die jaren op de achtergrond afspeelde in zijn hoofd.

In elk geval kijk ik met plezier terug naar de tijd toen hij met het nodige gestommel - hij had een lang en een kort been - en veel te vroeg naar mijn goesting de blaffeturen omhoog trok. Ik ben blij - en fier - dat ik de gezinsverpleging van dichtbij heb mogen meemaken.
 

Meer info over de Gezinsverpleging in Geel

De gezinsverpleging van Geel is iets waar ze ver buiten de stads- en landsgrenzen over spreken. Er bestaan vele artikels en reportages die er aandacht aan besteedden.

• Geel: tv-documentaire van doc.Fish waar Arnaut Hauben 4 pleeggezinnen volgt gedurende een volledig jaar (BE)

  • deel 1

  • deel 2

• The Geel Question: essay in het magazine Aeon (UK)

• Unique model of psychiatric care: artikel van The Independant (UK)

• Belgian town sets gold standard: artikel op CBC News (CA)

• Families in Geel, Belgium, take in those with mental illness: videoreportage op Journal Sentinel (USA)
   

Heb je een aanvulling, vragen of opmerkingen? Neem dan contact op!